Chúng ta đã trên 50, gần 60, chứng kiến sự du nhập và biến đổi ngôn ngữ hàng ngày, có nhiều điều hay và cũng nhiều lẽ dở. Nhưng suy cho cũng, ngôn ngữ, nói đúng hơn là sinh ngữ, gắn liền với đời sống, nó cũng phải biến đổi cùng với đời sống. Hãy giở báo chí hồi đầu thế kỷ 20, cho đến trước 1945, thì thấy ngôn ngữ bình dân đã biến đổi như thế nào. Có nhiều từ mất đi, mà nhiều từ phát sinh. Bài này, tôi tạm liệt kê một danh sách những từ mới của thế hệ trẻ bây giờ nói với nhau, có từ có xuất xứ, có từ không. Các bạn nếu góp ý thêm thì tốt quá. Chúng ta sống với thế hệ trẻ, họ là tương lai, nhưng đôi khi không hiểu họ nói gì thì cũng gay go. Mở ngoặc là bài này chỉ mới tính ngôn ngữ đời sống một cách nghiêm trang, còn loại ngôn ngữ chát, hay tục tĩu thì nói sau.
1. Phê.
Ngày xưa, nếu nói về trạng thái này, thì người ta dùng chữ “mê”, hoặc “say”. Nhưng say và mê cũng không phải trạng thái “phê” như ngày nay bọn trẻ dùng. Có lẽ bắt nguồn từ từ “tê lê phê”, rồi rút gọn còn “phê”, chỉ trạng thái mê mẩn, mà lại sướng lắm.
2. Chém gió.
Từ này tôi cho là tài tình. Ngày xưa dùng chữ “khoác lác”. Nhưng “khoác lác” không lột tả hết cái sự… chém gió. Chém gió là nói vung vít, chả cần hậu quả, mà lại vô thưởng vô phạt. Ngày xưa, thời những năm 80, sau 1975, có một vị lãnh đạo to lắm, học hành cũng thường, nhưng đi đâu cũng nói chuyện to lớn, dùng tay trái chém vào không khí. Mọi người bảo “ông ấy chém gió” thôi, nghe cứ nghe, nhưng làm thì còn phải xem thế nào. Có lẽ sau đó thành từ “chém gió” dùng ngày nay. Trung Quốc, phim Bao Công có bài ca: Rút gươm chém xuống nước, nước càng chảy xiết. Nâng chén tiêu sầu, càng sầu hơn. Còn ở ta, chém gì (tay hay gươm) vào gió thì gió vẫn thế, nâng chén tiêu sầu thì hết sầu, thế mới tài. Chiều đến, bây giờ người ta alo đi trà chanh chém gió, nghe cứ phiêu bồng thi vị lại hoang dã rất thích. Ngôn ngữ có đời sống nó sinh động đến thế.
3. Xõa.
Nghe các bạn trẻ alo gọi nhau: Mày ơi, xõa đi. Đố biết các ông, bà hiểu gì, nếu các ông/bà sống với thời gian của mình. Nghe con gái rủ bạn đi “xõa” thì có bậc cha mẹ hết hồn. Nhưng, xin thưa, “xõa” chỉ là đi chơi, đi uống trà, tóm lại đi chơi bời gì đó, mà biên độ, mức độ chơi rất rộng. Có thể ngồi nói chuyện nhí nhố, có thể nhảy nhót một tý. Đó là “xõa”. Nghe từ này, ta liên tưởng đến từ “xõa xượi”, hình ảnh một người con gái tóc tai tung tóe, qua một cuộc chơi hết sức. Có lẽ từ “xõa” bắt nguồn từ cụm từ này. Nhưng bây giờ, “xõa” dùng cho cả con trai. Thế đấy. Mình già rồi, không biết có ai rủ mình “xõa” không?
4. Chuối.
Nếu nghe thấy câu: Cậu chuối thế? Thì là gì? Thế là bảo cậu ngớ ngẩn, vụng dại đấy. Nhưng không hẳn là thế, mà “chuối” còn có nghĩa như kiểu ngày xưa nói về từ “chày cối”, tức là cố tình làm cho sự việc khó khăn thêm, giả vờ không hiểu. Tôi không hiểu từ này bắt nguồn từ đâu. Có lẽ từ chữ “trượt vỏ chuối”, giẫm vào vỏ chuối là ngã chăng?
5. Khoai.
Vấn đề này “khoai” nhỉ? Thế là vấn đề khó khăn, nan giải. Hoặc người ta cũng nói “khoai khoẳm nhỉ?”. Không hiểu sao người ta lại dùng từ này gán cho một việc khó? Có lẽ từ câu “thấy người ta ăn khoai, vác mai đi đào” chăng? Nhưng cách đây 40 năm, thế hệ tôi, nếu thấy anh nào có vẻ nông dân, cù lần, thì đặt cho biệt danh “Khoai”. Bây giờ ngôn ngữ lại dùng từ khoai khác hẳn
Tóm lại, tôi mới lướt qua 5 từ “mới”. Nếu bạn nghe thấy con bạn bảo: “Tối nay làm bài khoai quá, thôi đi trà chanh chém gió, xõa một tý cho phê, chứ ngồi nhà chuối cả nải” Thế thì bạn hiểu ra rồi. Tôi cũng không hiểu như thế là giết chết tiếng Việt hay làm mới tiếng Việt? Nhưng có thực tế là đời sống nó đang như thế. Lý luận phải từ đời sống mà ra, chứ không thể áp đặt đời sống phải như ta muốn. Cư trần lạc đạo là như vậy, có ở với trần gian thì mới có lý thuyết cao siêu, Trần Nhân tông nói từ thế kỷ 13, còn ông Gớt ở Đức mãi đến Thế kỷ 19 mới nói “Lý thuyết là màu xám, cây đời mãi xanh tươi”. Giờ ta già rồi, lý thuyết đã chán, cứ ngồi mà nhìn cây đời thôi. Đây là một cách nhìn, bạn ạ.
6. Xoắn.
Trong blog này, có bạn comment: “thích thì nhích, sao phải xoắn?”. Đố các bác U60 biết họ nói gì. Tôi dịch nhé: Thích thì làm luôn, sao phải băn khoăn. Như vậy, ‘xoắn” là trạng thái băn khoăn, phân vân. Nhưng tại sao sinh ra từ “xoắn”, tôi không biết vì sao. Từ “chém gió”, hay “phê”, mình đoán nó ở đâu ra, chứ còn “xoắn” mà lại nghĩa là phân vân thì bất ngờ quá. Vì “xoắn xít” nghĩa ngược hẳn với băn khoăn.
7. Moa.
Bạn @ nào đó có comment trong blog này: hi, hi, moa moa… Tôi không rõ là gì. Lần mò hỏi thì mới giật mình. Moa, moa chính là bạn ấy bảo… thơm, tức là hôn.
Từ “moa” này, lúc đầu tôi cứ nghĩ tiếng Pháp nghĩa là “tôi”, hoặc… mèo kêu. Nhưng không. Đây là ngôn ngữ còn @ hơn cả @. Nghĩa là từ mà các cháu mẫu giáo mới biết. Các cháu bé, khi thơm má thì chụm môi, rồi phát ra từ giống như thế. Viết đúng là “m…oa”. Con thơm mẹ, cháu thơm bà, đều m…oa, m…oa cả. Nghĩa là không hẳn là hôn môi theo kiểu đắm đuối yêu nhau. Áp môi nhau còn phát ra moa moa gì nữa. Thơm “moa” là thơm má, kiểu trẻ con thôi. Thế thì bạn @ moa moa tôi, trong comment sau bài của tôi, cũng ok, không ai ghen cả. Đây là từ ngữ @ mà tôi giật mình nhất, được biết chính là vì có comment từ blog lớp E.
8. Phắn.
Không hiểu sao, “phắn” lại là biến đi, chạy đi mất. Tôi không rõ nguồn gốc từ “phắn” ở đâu mà ra. Hai người ngồi nói chuyện với nhau, một người đứng dậy, bảo: Thôi tao phắn đây. Thế là đi. Nếu bảo: Thôi tao đi đây, thì cũng nghĩa là thế, không dài dòng hơn. Nhưng “đi” khác với “phắn”. Hai người kia phải quan hệ thế nào, một người mới “phắn”, khác với “đi”. Hoặc một người bảo người kia: “Thôi, mày phắn đi cho tao nhờ”. Thế lại là khác. Có nghĩa là thân mật mới nói thế, chứ bảo “đi đi cho tao nhờ” thì lại hóa ra nặng quá. Ngôn ngữ đời sống nó thế, ai bảo thủ cho rằng bọn @ đánh chết ngôn từ, có lẽ cần xem lại.
9. Cụm các “trùng điệp từ”
Tôi sáng tạo ra chữ “trùng điệp từ” để tạm chỉ các từ vần vèo mà các bạn trẻ, và nhiều người già khác, gọi thành quen. Ví dụ: thích thì nhích, khổ như con hổ, nhục như con trùng trục, phê con tê tê, sát thủ đầu mưng mủ…
Cụm loại từ này vô cùng phong phú, đến nỗi quyển “Sát thủ đầu mưng mủ” nổi như cồn năm kia, dư luận phân ra hai phe chê và khen. Đến khi có một nhà ngôn ngữ bênh quyển sách đó, tôi cho là ông ấy đúng. Còn TV, báo chí thì phê bình kịch liệt. Có lẽ nước ta quen thói đơn tuyến, đơn tuyến cả suy nghĩ. Thấy người khác, ở đây là người trẻ, nói khác là phê bình, là cho rằng láo. Nếu bình tĩnh thì thấy, thế hệ U60 đã từng nói năng khác hẳn thế hệ cha ông chúng ta, nếu còn sống thì họ thuộc hàng U100. Còn chuyện vần vè thì ca dao, dân ca đã từng nói rồi. Ví dụ: Tay làm, hàm nhai; hoặc: đất lề, quê thói… Nói chung ca dao tục ngữ là lời ăn tiếng nói nhân dân. Cụ thể là các cụ nhà ta, mà các cụ cũng nói thế, nay con cháu nói thế, thì lại mắng.
(còn nữa)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét